Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дарга Ц.Уртнасантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
Нийгмийн даатгалын байгууллагын болон арилжааны банкны ажилтнууд хамтран нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлсөн мөнгийг ямарч хяналтгүйгээр зарцуулж байна гэх мэдээлэл хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацагдах боллоо. Үнэхээр нас барагсдын тэтгэврийг үргэлжлүүлэн олгох замаар мөнгө завшсан хэрэг гарсан уу?
Нийгмийн даатгалын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэнд Төрийн аудит, Мэргэжлийн хяналтын байгууллага болон Нийгмийн даатгалын төв, орон нутгийн байгууллагуудын дотоодын болон хөндлөнгийн хяналт шалгалтыг жил бүр хийж, шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг тухай бүр нь арилган залруулж, холбогдох хариуцлагыг тооцож ирсэн. Бид 2013-2015 онд Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын даргын шийдвэрээр “Тэтгэврийн нэгдсэн хяналтыг сайжруулах” арга хэмжээг зохион байгуулж, 148 хүнтэй холбоотой 164,9 сая төгрөгийн төлбөр зөрчлийг илрүүлсэн. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд “Өндөр насны тэтгэврийг даатгуулагч өргөдлөө тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрэхээс өмнө гаргасан бол уг насанд хүрсэн өдрөөс, хэрэв тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрсэнээс хойш гаргасан бол өргөдлийг даатгагч хүлээн авсан өдрөөс эхлэн, нас барсны дараагийн сар дуустал олгоно” гэж заасан байдаг. Энэ дагуу тэтгэвэр авагч иргэн нас барсан тохиолдолд нас барсны дараагийн сарын тэтгэврийг тэдний ар гэрт олгож, түүнээс хойш тэтгэвэр олголтыг зогсоох ёстой. Гэтэл дээрх 148 хүний тэтгэвэр олголтыг зогсоогоогүй байсныг бид дотоодын шалгалтаараа илрүүлж, зөрчлийг барагдуулж ажилласан.
Тэгэхээр 164,9 сая төгрөг нь хаашаа орсон гэсэн үг вэ? Бас ямар замаар барагдуулсан бэ?
Тэтгэвэр авагч банкаар дамжуулж тэтгэврээ авдаг. Тэтгэврийн даатгалын сангаас тухайн тэтгэвэр авагчийн арилжааны банк дахь данс руу санхүүжилт хийснээр тэтгэвэр авагч өөрөө, эсвэл итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөрөө дамжуулан тэтгэврээ авах боломжтой. Хэрвээ аваагүй тохиолдолд тэтгэврийн харилцах дансанд нь тэтгэвэр байршдаг. Нас барсан тэтгэвэр авагчийн ар гэрт илүү олгосоноос үүссэн хохирлыг арилжааны банк болон ар гэрийнхэн нь хариуцаж 2015 оны 10 сарын 20-ний өдрийн байдлаар 141,1 сая төгрөгийн төлбөр, зөрчлийг барагдуулсан.
Цагдаагийн байгууллагаас тоон мэдээллийн хувьд асар их зөрүүтэй мэдээлэл өгөөд байгаа шүү дээ. 10000 гаруй тэтгэвэр авагчтай холбоотой 45,9 тэрбум төгрөг завшсан гэж. Энэ тэгвэл ор үндэсгүй мэдээлэл гэсэн үг үү?
Нийгмийн даатгалын байгууллагын статистик судалгаагаар жилд дунджаар 12,8 мянган даатгуулагч авагч нас барж, оршуулгын тэтгэмж авдаг. Үүний 9,5 мянга нь өндөр насны тэтгэвэр авагч байгаа юм. Эрүүгийн цагдаагийн газраас тэтгэвэр олголтын асуудлаар Нийслэлийн нийгмийн даатгалын байгууллагуудад шалгалт хийх болсноо мэдэгдсэн. Гэхдээ жилд 9,5 мянган өндөр насны тэтгэвэр авагч нас барж байхад 10.0 мянган хүний тэтгэврийг үргэлжлүүлэн олгоно гэдэг боломжгүй зүйл. Харин нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгийг хяналтгүй зарцуулдаг, хариуцлагагүй үйлдэл газар авсан гэдэгтэй би санал огт нийлэхгүй.
Ер нь яагаад ийм асуудал гарсан юм бэ? Дахин ийм асуудал гарахгүй гэх баталгаа бий юу?
Ер нь Төрийн байгууллагуудын хооронд харилцан мэдээлэл солилцох байдал хүндрэлтэй байсан. Бид 2012 оноос Улсын бүртгэлийн ерөнхий газартай харилцан мэдээлэл солилцох гэрээ байгуулж, нас барсан даатгуулагчийн мэдээллийг шуурхай авдаг болсон. Цаашид энэ чиглэлээр зөрчил гаргахгүй байх удирдлага, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авсан. Бас нас барагчийн ар гэрийнхэнд Нийгмийн даатгалын байгууллагад нас барсан тухай мэдэгдэж, тэтгэврийн хувийн хэргийг хаалгах үүрэг, нөгөө талаас оршуулгын тэтгэмжийг нь авах эрх бий. Үүнийгээ хэрэгжүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй юм.
Дээрх асуудал сөхөгдсөнөөс хойш иргэд төлж байгаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийнхээ үр шимийг хүртэнэ гэдэг итгэл буурч, тэтгэврийн сан хямарсан гэх яриа ч гарах боллоо. Энэ тал дээр тайлбар өгөөч.
Нийгмийн даатгалын салбарын хамт олон жилд улсын нэгдсэн төсвийн орлогын ¼-тэй тэнцэх хэмжээний орлого бүрдүүлж, мөн хэмжээний тэтгэвэр, тэтгэмж, эрүүл мэндийн даатгалын тусламж үйлчилгээг санхүүжилж ирсэн. Эдгээрээс Тэтгэврийн даатгалын санд жилдээ 1 их наяд орчим төгрөгийн орлого төвлөрүүлж, мөн хэмжээний зарлагыг санхүүжүүлж ажилладаг. Тэтгэврийн даатгалын санд хямрах хэмжээний эрсдэл өнөөдөр учраагүй байна. Олон нийтэд үндэслэлгүй, нотлогдож, гэм буруу нь тогтоодоогүй асуудлаар ташаа мэдээлэл түгээж, тэднийг төөрөгдүүлэхгүй байх нь зүйтэй болов уу. Манай нийгмийн даатгалын тогтолцоо эв санааны зарчим дээр үндэслэсэн Даатгуулагч, ажил олгогчдынхоо итгэл найдвар дээр тулгуурлаж үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Даатгуулагч, ажил олгогчдынхоо итгэл найдварыг хүлээх замаар нийгмийн даатгалын сангийн орлого бүрдүүлж, эргээд тэтгэвэр, тэтгэмж олгож, нийгмийн даатгалын үйлчилгээ үзүүлдэг онцлогтой байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаанд саад учруулах их хохиролтой. Бодит байдлаас зөрүүтэй мэдээллийг хүлээн авч гайхаж, эргэлзэж, харуусах хэрэггүй. Цаг хугацаа бүгдэд үнэн зөв хариулт өгөх болно.
